قبل از اینکه فشار خون بالا عارضه‌ای ایجاد کند، علامتی ندارد لذا بسیاری از افراد از وجود آن بی‌خبر هستند.
پرفشاری خون، به افزایش فشار خون سیستولیک(ماکزیمم) مساوی یا بیش از 140میلی‌متر جیوه یا فشار خون دیاستولیک(مینیمم) مساوی یا بیش از 90 میلی‌متر جیوه یا همراه با هم اطلاق می‌شود. معمولاً با یک بار فشار خون بالا، نمی‌توان مارک بیمار فشار خونی به فرد زد بلکه باید الگوی فشار خون بالا شامل ثبت حداقل دو فشار بالای غیرطبیعی جداگانه باشد. فشار خون بایستی حداقل در دو نوبت (ترجیحاً در یک زمان مشخص از روز) به فاصله 4-2 هفته و در هر نوبت، دو بار به فاصله حداقل دو دقیقه اندازه‌گیری شود.میزان فشار خون طبیعی در بچه‌ها و زنان حامله پایین‌تر است.
میزان بروز این بیماری با افزایش سن، بالا می‌رود و در مردان، شایع‌تر از زنان جوان است ولی پس از سن 75سالگی در زنان شایع‌تر از مردان است.
در 95-90درصد موارد، علت شناخته‌شده خاصی وجود ندارد و به آن فشار خون اولیه اطلاق می‌شود و بقیه موارد موسوم به فشار خون ثانویه بوده و علل مختلفی از جمله بیماری‌های مزمن کلیه، بیماری‌های عروق کلیه، مصرف قرص‌های ضدبارداری و... را شامل می‌شود.
الگوی گرفتاری فامیلی در فشار خون اولیه شایع و مطرح‌کننده اهمیت عوامل ژنتیکی است.
در گذشته، فشار مینیمم را به عنوان عامل خطر اصلی بیماری‌های عروق کرونر و مغز می‌دانستند اما مطالعات اخیر نشانگر اهمیت توجه به فشار ماکزیمم به موازات و در کنار فشار مینمم است. در بررسی اولیه شرح حال، معاینه فیزیکی کامل و بررسی‌های معدود آزمایشگاهی لازم است. فشار خون بالا به‌تنهایی، به‌ندرت علامت‌دار است، هر چند علائمی نظیر سردرد(معمولاً پشت سر)، تاری دید، خستگی، سرگیجه، خونریزی از بینی، تنگی نفس و درد قفسه سینه می‌تواند وجود داشته باشد. اشخاص مبتلا به ازدیاد فشار خون معمولاً عصبی و پرتحرک هستند. همچنین گرایش به کار زیاد و نیز در برخی مواقع، خستگی مفرط بدون اینکه کار سخت بدنی انجام شده باشد وجود دارد که بر اثر آن، بیمار در انجام کارها احساس ناتوانی جسمی می‌کند و معمولاً ناراحتی‌های گوارشی نیز وجود دارد؛ شخص مبتلا چهره گلگون پیدا می‌کند و در مراحل خطرناک بیماری پریدگی رنگ و افسردگی به سراغ بیمار می‌آید.
در نوع ثانویه، علائم اختصاصی ممکن است ظاهر شده و سر نخی را در مورد بیماری زمینه‌ای به دست دهد. با فشار خون مزمن یا شدید، علائم صدمه به اعضای بدن ممکن است ظاهر شود که شامل نارسایی قلبی، بیماری عروق قلب، بیماری عروق مغزی، اورمی و... است.
تقریباً در 5درصد از بیماران، یک علت ثانویه برای فشار خون بالا یافت می‌شود. در افرادی که سن کمتر از 30سال یا بیشتر از 55سال دارند و بیماری آنها اخیراً آغاز شده، احتمال اینکه بیماری آنها علت قابل برگشت زمینه‌ای داشته باشد بیشتر است.
در زیر به طور فهرست‌وار علل ثانویه فشار خون بالا را ذکر می‌کنیم:
بیماری‌های کلیه، بیماری‌های عروق کلیه، کم‌کاری و پرکاری تیروئید، افزایش فعالیت بخش قشری غده فوق‌کلیوی، فئوکروموستیوم، مصرف قرص‌های ضدبارداری، درمان جایگزین با استروژن، برخی اختلالات مغزی، استرس، حاملگی، استفاده از برخی داروها (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل بروفن، دیکلوفناک سدیم و...)، کورتون، داروهای ضداحتقان بینی و از جمله داروهای ضدسرماخوردگی، داروهای ضداشتها، ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای و...
درمان
هدف از درمان فشار خون، جلوگیری از مرگ‌ومیر و عوارض طولانی‌مدتی است که در زمینه فشار خون بالا و ممتد ایجاد می‌شود.
وقتی فشار خون بیش از حد بالاست، تنها یک شوک مختصر کافی است تا شخص را با خطر جدی روبه‌رو نماید. اعمالی چون بلندکردن جسم سنگین، دویدن(مثلاً برای رسیدن به اتوبوس) یا هر حالت هیجانی شدید چون عصبانیت، می‌تواند فشار را تا 10درجه بالا برده و شخص را تا مرحله مرگ سوق دهد؛ بنابراین درمان پرفشاری خون بسیار حیاتی است.
در موارد خفیف یا متوسط، درمان غیردارویی به مدت 6-3 ماه انجام می‌شود که به طور کلی شامل تغییر سبک زندگی است و شامل کاهش نمک در رژیم غذایی(کمتر از 6 گرم در روز)، ترک سیگار، کاهش وزن در افراد چاق، ورزش منظم و استفاده از روش‌های شل‌کردن عضلات است.در صورت امکان، دوری از مشاغل و محل سکونت پراسترس، مؤثر خواهد بود.
این تغییر در سبک زندگی ممکن است تبدیل فشار خون بالا به نوع شدیدتر را به تعویق بیندازد و نیاز به درمان دارویی را کمتر کند یا به صفر برساند و همچنین موجب می‌شود سایر عوامل خطرساز قلبی را کاهش دهد.مواد غذایی حاوی پتاسیم که در زیر به آنها اشاره می‌شود، ممکن است باعث پیشگیری و حتی کاهش پرفشاری خون شود:
آناناس، موز، زردآلو، انجیر، گریپ‌فروت، هلو، انگور، آلو، سیب‌زمینی، سیر، براکلی، کدوسبز، قارچ، گوجه فرنگی، سبزی‌ها و حبوبات.
میوه‌ها و سبزی‌ها دارای مقدار کمی سدیم هستند و باید به میزان زیادی مصرف شوند. مرکبات، توت‌ها و سبزی‌های دارای برگ سبز، منابع خوب ویتامین ث هستند. دریافت کم این ویتامین با پرفشاری ارتباط دارد. مصرف مکمل ویتامین ث در افراد دچار پرفشاری و همچنین افراد سالم سبب کاهش فشار خون می‌شود.
مصرف کافی کلسیم و منیزیم مفید است. کمبود کلسیم می‌تواند باعث ایجاد و تشدید بیماری شود. دانه کنجد و سبزی‌های برگ سبز، منابع کم سدیم و تأمین‌کننده کلسیم هستند. مصرف اسیدهای چرب «امگا-3» نیز اثرات خوبی در کاهش فشار خون دارد که در انواع ماهی به وفور یافت می‌شود.مواد قندی مورد نیاز باید از عسل، شکر سرخ، کشمکش و خرما تأمین شود. بهترین شکل نشاسته، سیب‌زمینی پخته یا پخارپز و نان از آرد گندم سبوس‌دار است.
غذاهای خطرناک
مشتقات آرد سفید، شکر سفید و همه شیرینی‌های پخته‌شده با آنها.ادویه و ترشی‌ها مخصوصاً سرکه و نمک بیش از اندازه، همه غذاهای سرخ‌کرده و چرب، سوسیس، کالباس، کنسرو گوشت، برگرها و سایر فرآورده‌های گوشتی به علت مقادیر بالای سدیم.
تمامی تنقلات شور، ماهی دودی یا کنسرو شده، سس‌ها، سوپ‌ها، قرص‌های گوشت و سایر غذاهای آماده مصرف می‌تواند فشار خون را افزایش داده و مقاومت دارویی نسبت به داروهای ضد فشار خون ایجاد کند.
یکی از علل بروز ازدیاد فشار خون، ضعف کلیه ناشی از مصرف افراط‌آمیز چای، قهوه، نوشابه‌های کولادار و شکلات است. در این میان مصرف بیش از حد چای- خصوصاً چای جوشیده- برای کلیه‌ها خطرناک‌تر است. اگر چای به صورت کم‌رنگ مخلوط با کمی شیر نوشیده شود، بهتر است زیرا بدین ترتیب «تئین» از چای جدا می‌شود.
اگر پس از 6-3 ماه از درمان غیردارویی پاسخ مناسب حاصل نشد بایستی اقدام به درمان دارویی نمود.در پایان، مروری بر آخر هفته‌هایمان داشته باشیم. پنج‌شنبه‌شب‌ها معمولاً خانه دوست و فامیل مهمان هستیم و با غذاهای رنگارنگ و بیشتر خوشمزه که حتی تست‌کردن آنها کالری زیادی به بدن می‌رساند، پذیرایی می‌شویم. صبح جمعه هم با کله‌پاچه از خود و خانواده پذیرایی می‌کنیم یا ممکن است برای شام، سفارش فست‌فود بدهیم.
آیا بهتر نیست در مهمانی‌های دوستانه‌ای که داریم، با غذاهای سالم از یکدیگر پذیرایی کنیم و مهمانی تنها بهانه‌ای برای دورهم‌بودن باشد؟ صبح جمعه هم با دوستان یک قرار ورزشی داشته باشیم و برای صبحانه با نان سنگک و پنیر و انگور از مهمان خود پذیرایی کنیم؟
